Sinds
14 december 2019 is het klaar. Een klein jaar eerder ontving ik de
eervolle opdracht om een nieuw, subtiel kunstwerk toe te voegen aan
de Dominicanenkerk in Maastricht. Precies 400 jaar na de voltooiing
van de gewelfschideringen, en zeven eeuwen na het aanbrengen van de
beroemde muurschildering over het leven van Thomas van Aquino. In
tegenstelling tot dat van mijn voorgangers, is mijn werk
humanistisch-werelds van karakter. Het heet Les échelles des
êtres humains. In het Frans,
omdat het woordspel niet te vertalen ìs. Een échelle, dat
betekent een ladder. Maar het is ook een schaalverhoudig. En êtres
humains wordt menselijke
wezens; dat klinkt wel heel
vreemd. Daarom laten we het
bij het elegante Les
échelles des êtres humains.
In
een van de gewelven reikt een
engel een ladder aan.
Die symboliseert het idee dat
het belangrijkste zich hoog
boven ons hoofd afspeelt in
een gotische kerk als de Dominicanenkerk.
Maar praktisch was die hoogte niet. Of toch? Toen de kerk rond 1880
werd gebruikt als bergplaats pasten de lange ladders van de brandweer
er rechtop in. Ze symboliseerden op prachtige wijze de overgang van
een hemelse naar een wereldse bestemming en vormen daarom een
belangrijke inspiratiebron.
Les
échelles des êtres humains is
grotendeels uitgevoerd in
sanguine, een zeldzaam
gesteente dat sterk rood afgeeft en waarmee je kunt tekenen. Beroemde
kunstenaars als Da Vinci en Rembrandt werkten er veel mee. Meestal
werd het gebruikt op papier. Maar er is ook altijd veel mee getekend
in de mergelgrotten. En in gemalen vorm werd sanguine in verf
gebruikt waarmee in Maastricht werden er veel mergelstenen gebouwen
mee geschilderd.
Les
échelles des êtres humains
wordt een drieluik. Als een verstilde beweging grijpen
de drie delen van het kunstwerk in elkaar. Het eerste deel bestaat
uit een fijne, houten structuur die een beetje doet denken aan
middeleeuwse bouwsteigers. Het tweede is het belangrijkste deel van
het kunstwerk: de tekening. Het derde deel van het drieluik is
weer een houten structuur, hoog in de hoek tussen gewelf en muur. Van
onderaf lijken het simpele stukjes hout, maar de goede kijker (met
verrekijker) ontdekt al snel dat het gedetailleerde structuren zijn
die de herinnering oproepen aan formelen,
de houten mallen die een gewelf in aanbouw ondersteunden.
Daarmee
eindigt het werk nog niet. Nòg hoger, in de gewelven zelf, zijn een
vijftal personages te ontdekken die nadenkend het werk beschouwen. En
helemaal onderaan, in het blindvenster links, is een zesde personage
te zien. Met een stukje sanguine is die kunstenaar bezig verder te
tekenen. Inderdaad, ik ben het zelf. Net als in de middeleeuwen
gebruikelijk was, heb ik mezelf op deze manier in een hoekje van mijn
werk opgenomen.
Les échelles des êtres humains bevindt zich hoog boven de kinderboekenafdeling in de vroegere Mariakapel in de rechter zijbeuk van de Dominicanenkerk. De gelijknamige boekhandel is elke dag open. Vergeet niet een verrekijker mee te nemen!
